Kültür hayatımızda kullandığımız bir çok kelimenin, deyimin ve atasözlerinin altında yatan bir hikayesi vardır. Yaşanılan durumu en kısa ve özet olarak anlatabilmenin yollarındandır bu sözlerimiz. Ben de ayvayı yemek, ayvayı yedik veya ayvayı yedin ne demek deyimini incelemek istiyorum.
Ayvayı yemek sözlük anlamı; zor bir durumda kalmak, sonuçları ağır ve kaçınamayacağımız bir cezayla karşılaşacağımızı veya çıkmaza girmek anlamlarında kullanılmaktadır.
Ayvayı yemek deyimi ile ilgili bir hikaye anlatılır.
Vaktiyle Almanya’da çalışan bir ailenin evine hırsız girer. Ama çalacak bir şey bulamaz. Dolapta ayva bulmuştur, onu yer. Sonrasında yakalanır. Hakim, “ayvayı yememiş olsaydın hırsızlığa teşebbüsten işlem yapacağını ama ayvayı yediği için hırsızlıktan ceza vereceğini söyler ve bu deyim kültürümüze yerleşir” denir.
Bu hikayenin gerçek olması yakın bir tarihi işaret etmektedir ve deyimler öyle kısa zamanlarda dil yapımıza giremezler. Hele ki herkesçe bilinemeyecek olan adli ve çok teknik bir olayın deyimleşmesi çok uzun zamanlar alacaktır. Bu nedenle bu hikaye gerçek anlamı yansıtmamaktadır.
Peki gerçek nedir?
Neden zor zamanlar ve sonuçları ağır olacak durumlar için bu deyimi kullanırız?
Ayva meyvesi yapı itibari ile çiğnenmesi zor, suyu az ve sert bir meyvedir. Tüm bunları içinde barındıran bir meyveyi yemek gerçekten çetin bir iştir. Sağlam bir diş yapısı ile (zaten takma ve implant gibi dişler ile ısırmanız mümkün değildir) bir ısırık almak bile çok zorlayıcıdır. Bıçakla keserek veya ısırık olarak ağzımıza attığımız ayva, insan neslinin çenesini yoracak kadar geviş getirmemize : ) sebep verecektir. Ağzımızda kuruluk hissi oluşacak ve yutmak zaman alacaktır. Bin bir zahmet ile çiğneyip yuttuğumuz bu mübarek ayvaya tüm yollar dar gelecek ve boğaz yolumuzu esneterek bize anlık konumunu bildirecektir. Mideye kadar olan yolculuğunu ve sağ salim varıp varamadığını anlık olarak takip edebiliriz : ). Bazen de yakıtı bitmiş tofaş gibi yolda kalacak ve bütün yolu kapatıp boğazımızda yumruk gibi duracaktır. Bundan sonra ne çıkarabilir ne de kolayca mideye indirebiliriz. Şansımız varsa hemen suya ulaşır, suyun itme gücünden faydalanarak sorunu çözebiliriz.
Anlatmaya çalıştığım, ayvayı yemek zaten başlı başına bir zorluktur. Bu gerçeklikten yola çıkarak, yapılan işlerin sonunun zor ve meşakkatli olacağını anlatmak için bu deyimi kullanmaktayız. Siz siz olun, ayva yerken yanınızdan suyu eksik etmeyin. Benden söylemesi.
Not: Ayvayı daha fazla ve rahat yemek için bala batırıp yiyebilirsiniz. Hem farklı bir lezzet hem farklı bir aroma ile tanışıp hem de rahat bir şekilde yutabilirsiniz.
Selam ve Selametle